ولی وقتی سرما تمام می‌شود در بین همه‌ي گیاهانی که جوانه‌های تازه و شاداب زدهاند و آدم‌هایی که از دیدن این تازگی شادند، بعضی از درخت‌ها از خواب بیدار نمی‌شوند. آن‌ها در خواب می‌میرند.
تقریباً تمام دانش و فرهنگ بشر با مشاهده کردن شروع شده است. آدم‌هایی که فکر می‌کردند و فکرشان به نتیجه می‌رسید همان‌هایی بودند که با دقت به اطرافشان نگاه می‌کردند.
مشاهده‌کردن باعث شد فیزیک، تئاتر و فلسفه شكل بگيرد. بهترین شاعران گذشته‌ي سرزمین ما کسانی بودند که طبیعت اطرافشان (از جریان آب روی سنگ‌های ریز تا بال‌زدن پرنده‌ها در آسمان صاف) را دقیق‌تر دیده بودند.
البته بيش‌تر ما، در شهرهای بزرگ با ساختمان‌هایی از سیمان و شیشه و آهن زندگی می‌کنیم و طبیعت فقط قسمت خیلی کوچکي از چیز‌هایی است که همیشه می‌بینیم. برای همین است که کم‌تر متوجه می‌شویم برای درخت‌های اطرافمان چه اتفاقی می‌افتد.
پاییز امسال ایران در کنفرانس بین‌المللی تغییرات آب و هوایی که درباره‌ي تغییرات زیست‌محیطی بود شرکت کرد؛ کنفرانسی در پاریس که بیش‌تر کشور‌های جهان در آن حضور داشتند و موضوع بحث آن آسیبی بود که در اثر فعالیت‌های انسان‌ها به محیط‌زیست وارد شده است.
حتماً قبلاً در بخش‌های مختلف هفته‌نامه‌ي دوچرخه با این مشکلات آشنا شده‌اید. وقتی یک نفر در جایی زندگی میکند که از نزدیک با گیاهان و حیوانات آزاد تماس داشته باشد بیش‌تر متوجه این تغییرها می‌شود، اما در شهرهای ما حتی پارک‌ها هم یک شکل ساختگی از طبیعت هستند، ولی این باعث نمی‌شود که ما چیزی از طبیعت اطرافمان نفهمیم.
اتفاق دیگری که در کشور ما و خیلی از جاهاي ديگر افتاده مشکل کمبود آب است. منابع آبی ما به سرعت دارند مصرف مي‌شوند و دیگر مثل گذشته جایگزین نمی‌شوند. از آب موجود هم قسمت زیادی هدر می‌رود.
درخت‌هایی که درون شهر‌ها کاشته شده‌اند احتیاج به آبیاری دائمی دارند چه از راه جوی‌های آب و چه از راه آب‌پاشی که باغبان‌های پارک‌ها انجام می‌دهند. برای همین کمبود آب به آن‌ها لطمه می‌زند.
مشکل دیگر درخت‌ها آلودگی هوای شهر‌ها است. امسال زمستان بار‌ها پیش آمد که مدرسه‌ها به‌خاطر آلودگی هوا تعطیل شد. غیر از آدم‌ها گیاهان هم در شهر‌ها زندگی می‌کنند و مواد شیمیایی که در هوا معلق مانده به تنفس آن‌ها لطمه می‌زند.
آفت‌ها و انگل‌ها از ضعیف‌شدن درخت‌ها استفاده می‌کنند و به آن‌ها هجوم می‌‌آورند. کرم چوب‌خوار که درختان «نارون» و «چنار» را از درون فاسد و پوسیده میکند یکی از این‌ها است.
سم‌پاشی برای مدتی می‌تواند یک کرم یا حشره را از بین ببرد، اما بعد از مدتی یک گونه آفت دیگر پیدا می‌شود و احتیاج به سم متفاوتی دارد.
اردیبهشت امسال مگس سفید در تهران زیاد شده بود و در بعضی خیابان‌ها این حشره‌های کوچک مثل گرد و خاک پراکنده شده بودند.
البته مگس سفید برای انسان هیچ ضرری ندارد، اما با مکیدن شیره‌ي گیاهان آن‌ها را مستعد بیماری میکند. چسب‌زدن به تنه‌ي درختان و شست‌وشوی آن‌ها هم نتوانست این آفت را از بین ببرد.
آب‌هایی که در جوی‌ها جریان دارد گاهی اوقات اصلاً آب نیست. یعنی آن‌قدر فاضلاب خانگی و کار‌گاهی و شيمیایی وارد آن شده که بیش‌تر برای گیاهان ضرر دارد.
درخت‌هايي که در شهر‌ها و بین ساختمان‌ها هستند نمی‌توانند به خوبی درختانی که در طبیعت آزاد قرار دارند رشد کنند، چون از کود و خاک مناسب بهره‌مند نیستند.
همه‌ي این اتفاق‌ها باعث نمی‌شود که درخت‌ها ناگهان جلوی چشم ما خشک شوند، اما اين اتفاق‌ها آن‌ها را کم‌‌کم ضعیف میکند و برای همین وقتی زمستان می‌رسد، برخي درخت‌ها دیگر توانی ندارند که خودشان را تکان بدهند و شیره‌ي گیاهی را در آوند‌هایشان به جریان بیندازند.
معمولاً رسیدن بهار اتفاق خوشایندی است و می‌توانیم جوانه‌زدن دوباره‌‌ي طبیعت را ببینیم، ولی اگر دقت کنیم بین همه‌ي درخت‌هایی که دوباره سبز شده‌اند یک یا چند درخت هم پیدا می‌کنیم که هیچ تغییری نکرده‌اند و به قول باغبان‌ها « بیدار نشده‌اند» انگار هنوز هم در خواب زمستاني هستند.
عكس: حسين فدياني
- سفر علمي در اطراف خانه
اگر هر‌روز از مسیر ثابتی عبور می‌‌کنید خیلی راحت‌تر میتوانید با درختان آشنا شوید. با دقت به درخت‌های مسیر نگاه کنید. هم نهال‌ها و هم درخت‌های کهنسال و سعی کنید آن‌ها را بشمارید.
مثلاً این‌که در یک خیابان چند درخت می‌بینید که از دوران نهال بودن عبور کرده‌اند و برای خودشان درختی شده‌اند! یادتان هست در تابستان برگ‌های هر کدام چه شکلی داشت؟ فرض کنیم در خیابانی که بین خانه و مدرسه‌ي شما قرار دارد 30 درخت داشته باشیم.
آیا امسال همه‌ي آن‌ها جوانه زدهاند؟ درخت‌هایی که تنه‌های محکم دارند بعد از مرگ هم مدتی سر پا می‌ایستند. اگر درختی را می‌بیند که خشک مانده و هیچ برگ سبزی روی تنه‌ي آن در نیامده است، یادتان می‌آید که سال قبل سبز بود یا نه؟
شاید هم کنده‌های درخت‌های خشک را ببینید چون شهرداری‌ها درخت‌های کاملاً خشک را که کج شده‌اند و ممکن است روی آدم‌ها یا ماشین‌ها بیفتند، قطع می‌کنند.
بعضی وقت‌ها هم برف زمستانی شاخه‌ها یا تنه‌ي درخت‌ها را می‌شکند و بقیه‌ي درخت هم باید قطع شود. در شهری که زندگی می‌‌کنید امسال برف سنگین آمده بود؟
از بین درخت‌هایی که جوانه‌های کوچک دارند، کدام‌یک به نظرتان سالم می‌آید و فکر می‌‌کنید تا سال بعد هم زنده می‌ماند؟
و یک سؤال خیلی مهم‌تر. اسم همه‌ي این درختان را می‌دانید؟ میتوانید آن‌ها را از روی برگ‌هایشان بشناسيد؟
عكس: حكيد‌رضا درجاتي
- سوزني‌ها
اسفند، ماه درخت‌کاری است. درست موقعی که سرمای هوا کم می‌شود، زماني است که باید بیل به زمین زد و یک نهال کاشت. اما چه نهالی؟ بعضي‌ها به دنبال درخت‌هایی هستند که مقاوم باشند و زیاد احتیاج به مراقبت نداشته باشند.
اگر این درخت‌ها زود رشد کنند و در بیش‌تر سال سبز باشند که خیلی بهتر است. با این مشخصات چه درختی می‌شناسید؟ معلوم است.
کاج همه‌ي این ویژگی‌ها را دارد. برای همین کاشتن کاج در جایی که آدم‌ها جنگل مصنوعی درست کرده‌اند یا فضای سبز ساخته‌اند خیلی رايج است.
کاج در مناطق سرد شمال آسیا، اروپا و آمریکا به صورت بومی می‌روید. انواع دیگري از این خانواده هم در بقیه‌ي مناطق دنیا به‌جز مناطق گرم رشد می‌کنند.
اما دقت کرده‌اید که در یک جنگل به هم فشرده‌ي کاج تقریباً هیچ درخت دیگری نمی‌روید. کاج‌ها وقتی به صورت گروهی کاشته می‌شوند تقریباً یک منطقه را تصرف می‌کنند و با روش‌های گیاهی جلو زیادشدن بقیه‌ي درخت‌ها را می‌گیرند.
ظاهراً کاشتن درختان سوزنی‌برگ از سال 1750 در اروپا بیش‌تر از درختان پهن‌برگ رواج داشته و این کار با تغییر ترکیب درخت‌های این قاره، مقدار خیلی کمی دمای هوا را هم تغییر داده است.
حتماً جنگل‌های مصنوعی اطراف شهرهای بزرگ ایران را دیده‌اید. چه‌قدر جنگل با درخت‌های کاج سوزنی‌برگ ساخته شده است؟
نظر شما